Jak przystosować dziecko z autyzmem do nauki w szkole?
Rozpoczęcie nauki szkolnej jest dla każdego dziecka przełomowym momentem w życiu. Dla dziecka ze spektrum autyzmu jest to nieporównywalnie większe wyzwanie. Nawet nauka w terapeutycznej szkole podstawowej oznacza konieczność zmierzenia się z trudnościami adaptacyjnymi związanymi z wejściem w zupełnie nowe środowisko. To prawdziwa rewolucja w życiu, która napawa lękiem i może budzić opór. Im lepiej przygotujesz na nią dziecko, tym większa jest szansa, że edukacja rozpocznie się łagodnie i bezpiecznie.
Trudności społeczne i edukacyjne budzi w dzieciach ze spektrum autyzmu naturalny opór przed czymś nieznanym i nowym. Najlepsze warunki rozwojowe zapewnia szkoła dla dzieci z zespołem Aspergera i spektrum autyzmu. Nie zmienia to faktu, że przygotowanie dziecka do rozpoczęcia procesu edukacyjnego jest niezbędne w każdych warunkach i powinno się zacząć z odpowiednim wyprzedzeniem.
Jakie kompetencje należy wypracowywać w okresie przedszkolnym?
Najważniejszą umiejętnością jest samodzielne wykonywanie czynności samoobsługowych. Dzieci ze spektrum autyzmu mają trudności z naśladowaniem zachowań osób dorosłych. Często nie wykazują też silnego dążenia do usamodzielnienia się i uzyskania niezależności od pomocy osób dorosłych. Przekłada się to na wolniejsze i mniej efektywne opanowywanie umiejętności niezbędnych w codziennym życiu.
Pośród umiejętności samoobsługowych, które rozwijają się w tym okresie życia, najważniejsze jest samodzielne spożywanie posiłków, wkładanie i zdejmowanie ubrań, wykonywanie czynności higienicznych i porządkowych, a także planowe przygotowywanie sobie miejsca do spożywania posiłków oraz pracy w czasie lekcji.
Pamiętając o trudnościach w przyswajaniu nowych umiejętności manualnych i związanych z organizacją swego najbliższego otoczenia, pracę nad czynnościami samoobsługowymi należy podjąć jak najwcześniej. Najlepiej zainicjować je już we wczesnym okresie przedszkolnym i kontynuować nieprzerwanie, zachowując systematyczność. Praca terapeutyczna i wychowawcza pozwalają na znaczne złagodzenie stresu, który zawsze towarzyszy przejściu malucha z przedszkola do szkoły podstawowej.
Kompetencje komunikacyjne
Autyzm przejawia się m.in. zaburzeniami mowy. Umiejętności w tym zakresie często rozwijają się z opóźnieniem, zmiany przebiegają nieharmonijnie, dochodzi do częstych regresów. Brak możliwości łatwego komunikowania się z otoczeniem bardzo utrudnia odnalezienie się w gronie rówieśniczym i w nowych okolicznościach edukacji szkolnej.
Im lepiej rozwinięte są funkcje komunikacyjne, tym łatwiejszy będzie początek kariery edukacyjnej dziecka ze spektrum autyzmu. Może to być zarówno komunikacja werbalna, jak i oparta na metodach alternatywnych, np. z użyciem piktogramów, obrazków czy zapisywaniem komunikatów na kartce papieru.
Praca przy stoliku i w grupie
Praca przy stoliku jest niezbędną kompetencją każdego dziecka, które rozpoczyna naukę w szkole podstawowej. Aktywności realizowane przy stoliku i poza nim podkreślają granicę między nauką i zabawą, czasem pracy i czasem relaksu w planie dnia spędzanego w szkole. Praca przy stoliku jest związana z koncentracją uwagi, skupieniem się na wykonywanym zadaniu. Dzieciom ze spektrum autyzmu dłuższe skupienie się na jednym zadaniu sprawia duże trudności. Dlatego wyrabianie tej umiejętności jest niezwykle ważne dla przebiegu i postępów edukacji szkolnej.
Równie ważna, jak wykonywanie indywidualnych zadań, jest praca w grupie. Aby dziecko poczuło się częścią grupy, musi rozumieć komunikaty kierowane przez nauczyciela do „dzieci”, „klasy”, „uczniów”, „dziewczynek” czy „chłopców”. Dzieci ze spektrum autyzmu zazwyczaj reagują na komunikaty, gdy są one kierowane bezpośrednio do nich – gdy nauczyciel zwraca się do nich po imieniu. Kształcenie rozumienia faktu, że będąc „Jasiem”, jest się też „chłopcem” i „uczniem”, ma kluczowe znaczenie dla procesu edukacyjnego i poprawnego działania mechanizmów integracji z grupą rówieśniczą.
Podsumowując, właściwe przygotowanie do edukacji szkolnej jest warunkiem ograniczenia poziomu stresu, który wiąże się z rozpoczęciem edukacji szkolnej przez dziecko ze spektrum autyzmu.